Kan bio de wereld voeden?

Honger is geen productieprobleem

Veel mensen stellen vast dat de honger in de wereld geen kwestie van productie, maar een kwestie van verdeling en verspilling is. De VN stelde in 2006 bij monde van rapporteur Jean Ziegler dat er op dat moment genoeg voedsel werd geproduceerd om 12 miljard mensen te voeden. In april 2018 zei Shenggen Fan, directeur van het International Food Policy Research Institute (IFPRI), op een bijeenkomst in Den Haag: “De toenemende honger heeft te maken met een toenemende ongelijkheid in de wereld, het groot aantal conflicten, klimaatveranderingen en de gebrekkige distributie van het voedsel” , aldus de heer Fan. “Ondanks de gestegen productie waardoor prijzen laag zijn en boeren te weinig betaald worden”. Fan wijst op het grote verlies van biodiversiteit (volgens onderzoek uit 2009 de ergste overschrijding van de planetary boundaries, samen met klimaat, stikstofstromen en fosforstromen). Hij stelt dat agro-ecologie een van de oplossingsrichtingen kan zijn. Maar een groter  probleem is dat ontwikkelingslanden investeringen nodig hebben om zelf landbouw producten te verwerken. Volgens de Wereldbank komt 60% van de schulden van ontwikkelingslanden door de import van verwerkte voedingsproducten. Tot zover het IFPRI.

Volgens schattingen wordt 30% tot 50% van al het geproduceerde voedsel weggegooid. Daarnaast wordt een groot deel van het voedsel gebruikt voor brandstof of veevoer. Sinds de opkomst van de industriële landbouw is de voedselproductie vergroot, maar de honger in de wereld is navenant toegenomen. Naar schatting 1 miljard mensen leidt op dit moment honger, terwijl 1 miljard mensen kampt met overgewicht. Veel honger wordt veroorzaakt doordat landen hun zelfvoorzienende landbouw en voedselverwerking hebben verwaarloosd in de afgelopen 30 jaar, onder druk van de internationale neoliberale politiek. De honger is in de eerste plaats een economische en politieke kwestie en een kwestie van distributie en verspilling, niet een kwestie van productie.

Volgens USDA statistieken is de huidige wereldproductie aan graan (inclusief rijst) voldoende om 9 miljard wereldbewoners 791 gram graan per dag te verschaffen, veel meer dan nodig voor voeding. En dat is alleen nog maar het graan. Volgens onderzoekers van Penn State University, die een meer conservatieve inschatting maakten, is een productietoename van 26%, rekenend vanaf 2014, genoeg om in 2050 9 miljard mensen te voeden. Zie ook dit artikel.

Wetenschappelijk gewicht

In 2009 bracht de IAASTD het meer dan 600 pagina's dikke rapport "Agriculture at a crossroads" uit. Aan dit rapport werkten 400 wetenschappers uit de hele wereld mee. Een verkorte (maar nog steeds uitgebreide) weergave vind je hier. In het rapport wordt onomwonden gesteld dat de huidige industriële aanpak, die leidt tot bodemverarming en uitputting van bronnen, een wereld met 9 miljard mensen in 2050 niet zal kunnen voeden. In het rapport wordt onder meer gepleit voor het vervangen van agro-chemische bestrijdingsmiddelen door biologische oplossingen, het toekennen van waarde aan ecosystemen en het verbeteren van biologische landbouwtechnieken. Het rapport signaleert dat er tot nu toe een te eenzijdige focus is geweest op productieverhoging en dat nu een systeem-georiënteerde aanpak nodig is met deugdelijk beheer van natuurlijke bronnen.

Duurzaamheid op lange termijn

Biologische landbouw kan de bodems en ecosystemen herstellen die door gangbare landbouw zijn verarmd. De monoculturen van de industriële chemische aanpak brengen grote schade toe aan ecosystemen en het klimaat, zijn afhankelijk van een eindige voorraad fossiele brandstof en leveren grote risico's op voor de voedselzekerheid. Als je op langere termijn kijkt, kun je concluderen dat biologische landbouw met maximaal gesloten kringlopen de enige manier is, waarop je de wereld duurzaam kunt voeden en tegelijk het ecosysteem kunt sparen. De bijkomende voordelen voor de gezondheid van boeren, de watervoorziening, het klimaat, de biodiversiteit en de voedselsoevereiniteit zijn enorm. 

Wie vraagt er om 100% bio? 10% zou al een revolutie zijn!

Een 100% omschakeling naar biologische landbouw is de komende tientallen jaren geen realistisch scenario. Op dit moment bedraagt de biologische landbouw wereldwijd ongeveer 1% procent. Het International Food Policy Research Insitute (Halberg e.a., 2007) onderzocht de effecten van omschakeling in verschillende wereldregio’s. Een omschakeling naar 50% biologische landbouw in Europa en Noord-Amerika zou weinig effect hebben op de voedselproductie in die landen. Voor het deel van Afrika onder de Sahara zou een omschakeling naar 50% biologische landbouw in potentie de voedselproductie verhogen.